Bé ăn dặm – Cẩm nang Ăn Dặm chuẩn và đủ từ A đến Z giúp Mẹ Nhàn Tênh!

Bé ăn dặm vào thời điểm nào?

Ăn dặm là một bước quan trọng và thú vị trong quá trình phát triển của trẻ sơ sinh. Mỗi đứa trẻ sơ sinh có từng thời điểm thích hợp riêng cho việc ăn dặm.

• Giai đoạn ăn dặm trẻ cần ăn bổ sung vì nhu cầu năng lượng tăng. Từ khi bé được 6 tháng tuổi năng lượng từ sữa mẹ chỉ đủ cung cấp khoảng 450kcal/ngày. Trong khi đó giai đoạn này trẻ cần khoảng gần 700kcal/ngày.
• Do vậy, ăn dặm đúng cách là cần thiết để bù đắp khoảng cách thiếu hụt năng lượng này. Và lượng thức ăn trong các bữa ăn dặm cũng cần tăng lên khi trẻ lớn lên (tăng về số lượng và đậm độ đặc dần lên). Nếu không đảm bảo đủ bữa ăn dặm trẻ sẽ còi cọc, phát triển chậm.
• Hơn nữa trong giai đoạn này, lượng sắt dự trữ không còn. Do vậy trẻ sẽ thiếu sắt nếu chỉ được cung cấp từ nguồn sữa mẹ. Vậy nên ăn dặm sẽ là nguồn cung cấp đủ lượng sắt cần thiết bù đắp sự thiếu hụt đó. Nếu cơ thể trẻ không có đủ lượng sắt cần thiết trẻ sẽ bị thiếu máu. Khoảng thiếu hụt sắt lớn nhất vào lúc trẻ 6 -12 tháng và nguy cơ thiếu máu lớn nhất cũng ở nhóm tuổi này.

Điều gì sẽ xảy ra nếu bé ăn dặm quá sớm hoặc quá muộn?

• Trước 4 tháng tuổi, cơ thể trẻ chưa có đủ men amylase để tiêu hóa chất bột. Do vậy, nếu cho bé ăn dặm trước 4 tháng dễ khiến bé dễ chán sữa mẹ nên bú ít đi, dẫn đến tình trạng thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu, quan trọng từ sữa mẹ.
• Điều này làm bé giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển.
• Mặt khác, bé dễ bị dị ứng thực phẩm do hệ tiêu hóa khi bé 4 tháng tuổi vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt là những bé có cơ địa nhạy cảm. Vì vậy, bé có nguy cơ cao bị tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa vì hệ tiêu hóa non nớt chưa đủ men để xử lý tinh bột và những thức ăn phức tạp khác.
• Ngược lại, nếu cho bé ăn dặm muộn sau 6 tháng tuổi, nhiều khả năng trẻ sẽ đứng cân, tăng trưởng chậm. Bởi lúc này, sữa mẹ không còn cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ phát triển.

Những dấu hiệu bé của bạn đòi ăn dặm

• Bạn có thể nhận thấy bé bắt đầu quan tâm đến những gì bạn ăn. Và cố gắng với lấy nó để cho vào miệng. Bé đã biết dùng lưỡi để đẩy điều này có nghĩa bé có thể bắt đầu đẩy thức ăn vào trong miệng.
• Trẻ sau khi sinh 6 tháng sẽ có trọng lượng gấp đôi lúc mới sinh.
• Với mức tăng cân bình thường cộng thêm khả năng giữ đầu vững khi ngồi thẳng đứng (với một chút hỗ trợ từ mẹ) thì bé đã bắt đầu có thể “nếm qua” những thức ăn đặc. Phần “chuẩn bị cho bé ăn dặm” có nhiều mẹo hữu ích cho những người mới bắt đầu.

Các bước chuẩn bị cho bé ăn dặm

Cũng giống như những thay đổi khác đến với bé, việc ăn dặm nên được thực hiện từ từ. Thay vì ngưng hẳn sữa mẹ hay sữa bột. Bạn nên bắt đầu cho bé ăn dặm vào giữa hoặc sau khi uống sữa mỗi ngày 1 lần. Sữa mẹ hay sữa bột vẫn nên được duy trì. Là nguồn cung cấp dưỡng chất chính trong khi bắt đầu cho bé ăn dặm.

• Hãy bắt đầu với một lượng nhỏ thức ăn mềm. Và đơn giản như cơm hay ngũ cốc. Hoặc các loại rau củ quả nấu chín xay nhuyễn. Cách tốt nhất là trộn với sữa mẹ hay sữa bột trong lần đầu tiên, để bé có được khẩu vị quen thuộc.
• Cứ mỗi 3 đến 5 ngày thì cho bé thử một loại thức ăn khác. Đồng thời quan sát xem có xảy ra phản ứng dị ứng gì không. Nếu bạn lo ngại bé có phản ứng với một loại thức ăn cụ thể nào đó, hãy nói chuyện ngay với bác sĩ. Đồng thời cho bé uống nhiều nước trong ngày.
• Sẽ có khó khăn lúc ban đầu khi bạn cố xác định loại thực phẩm mà bé thích. Đầu tiên, bé sẽ có khuynh hướng ho tống thức ăn ra ngoài. Đây là một phản ứng bình thường giữ bé không bị nghẹt thở.
• Chọn thời điểm thích hợp cho bé ăn dặm khi cả bạn và bé đều cảm thấy thoải mái. Đặc biệt là sau bữa sáng. Khi bé của bạn vui và no. Nếu bé không chịu một loại thực phẩm nào đó, hãy ngưng một vài ngày, sau đó bắt đầu trở lại.

Cho bé ăn dặm như thế nào là đúng cách?

Theo kinh nghiệm được đúc kết từ việc chăm sóc sức khỏe trẻ em, của Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy of Pediatrics). Ăn dặm đúng cách cần đảm bảo những nguyên tắc sau:

• Cho trẻ tập ăn dặm những thức ăn gần giống với sữa mẹ hoặc gần giống với sữa công thức. Để bé quen dần với “những thức ăn mới lạ”. Nên tuân thủ nguyên tắc “ngọt – mặn” khi bắt đầu giai đoạn cho bé ăn dặm. Thường thì bột ngọt sẽ là lựa chọn đầu tiên khi tập cho trẻ ăn dặm. Vì mùi vị “tương tự” với sữa mẹ, trẻ được cho ăn dặm bằng bột ngọt trước rồi sẽ dần thay thế bằng bột mặn với nhiều thành phần dinh dưỡng hơn.
• Nguyên tắc “ít – nhiều” để luyện tập cho hệ tiêu hóa của trẻ thích ứng dần với lượng và thành phần thức ăn ngày càng phong phú. Cho trẻ ăn với lượng ít rồi tăng dần đạt ăn 10 gram bột, rau xanh tăng dần đạt 10 gram , thịt 10 gram sau khi xay, dầu ăn hoặc mỡ động vật đạt 5 ml mỗi bữa… Sẽ đảm bảo sự tiêu hóa và cung cấp đầy đủ năng lượng – dưỡng chất cần thiết cho nhu cầu tăng trưởng và phát triển của trẻ.
• Nguyên tắc “loãng – đặc” cần ghi nhớ để quá trình ăn dặm của trẻ luôn được “suôn sẻ”. Đây là nguyên tắc giúp trẻ không bị “phản ứng” khi tiếp xúc với thức ăn lạ. Và hệ tiêu hóa của trẻ có thể tiêu hóa được những thức ăn phức tạp hơn.
• Nguyên tắc “tô màu chén bột” nghĩa là bột ăn dặm của trẻ cũng đảm bảo đủ 4 nhóm thức ăn quan trọng. Giúp trẻ phát triển tốt.
• Nguyên tắc “không ép trẻ ăn” khi trẻ không muốn ăn nữa hoặc tỏ ra phản đối việc ăn dặm. Cha mẹ nên cho trẻ tạm ngưng việc ăn dặm một thời gian 5 – 7 ngày. Rồi sau đó sẽ tiếp tục tập luyện để trẻ không bị căng thẳng trong việc ăn dặm.

Khi bắt đầu ăn dặm, sau lần thử thứ nhất, nếu bé háo hức há miệng và vui vẻ tiếp nhận đồ ăn, thì bạn có thể yên tâm là bé đã sẵn sàng. Trái lại, nếu bé nhăn nhó, ngoảnh mặt đi hoặc phì thức ăn ra, thì bé chưa sẵn sàng và mẹ không nên ép con. Nếu lần đầu chưa thành công, mẹ hãy kiên trì thử lại. Nói chung, thường phải sau 6-10 lần trẻ mới chấp nhận thức ăn mới. Và khả năng này tăng lên đáng kể sau 12-15 lần thử.

Làm cho bé hứng thú ăn dặm

• Bên cạnh việc thay đổi thực đơn hàng ngày, điều quan trọng là cung cấp cho bé của bạn một chế độ ăn đa dạng. Để bé có thể nhận nhiều nguồn dưỡng chất khác nhau. Đồng thời, quen với các loại khẩu vị và dạng thực phẩm khác nhau. Nên thậm chí, sẽ không có vấn đề gì, nếu bé không thể ăn được tất cả các loại thực phẩm.
• Trẻ sơ sinh có những cảm nhận khẩu vị cao hơn so với người trưởng thành. Vậy nên, không cần thiết khuyến khích trẻ ăn bằng cách thêm đường hoặc muối vào thức ăn.

Thực phẩm cho bé ăn dặm

Những lưu ý khi chế biến món ăn dặm cho bé

Bé học cách nhai

• Quan sát những dấu hiệu bé bắt đầu nhai khi gặp phải mảnh thức ăn to.
• Vì chưa mọc răng nên hiển nhiên bé sẽ cảm thấy khó khăn khi nhai. Để đảm bảo thực phẩm trông hấp dẫn, mềm và dễ ăn cho bé, bạn nên loại bỏ những phần có thể gây hốc như vỏ táo và các loại hạt. Đồng thời phải đảm bảo vệ sinh thực phẩm.
• Các thương hiệu thức ăn cho bé đều có những dòng sản phẩm dành cho mỗi giai đoạn phát triển khác nhau. Thức ăn sẵn cho bé là một lựa chọn tuyệt vời khi bạn và bé đi chơi xa.
• Sẽ mất nhiều thời gian để bé của bạn có thể làm chủ một kĩ năng nào đó. Để có thể trợ giúp bé bằng tay, hãy đặt bé lên một cái ghế cao trong một khu vực dễ lau dọn hoặc là trải một tờ báo bên dưới đế giúp việc dọn dẹp trở nên đơn giản.
• Sử dụng đĩa bằng nhựa với một ống hút để giữ thực phẩm trên ghế thay vì dưới sàn.
• Sử dụng khăn và yếm cho bé bởi vì chắc chắn sẽ có vương vãi.
• Khi bé đã trở nên quen với các dạng thực phẩm ăn dặm và các chuyển động của việc nhai cũng như việc thức ăn di chuyển trong miệng. Hãy cho bé thử những loại thức ăn có thể cầm được trên tay. Bắt đầu với những mẩu nhỏ vừa miệng và mềm để không làm đau nướu như bánh mì, chuối và các loại rau đã được nấu chín.

Phương pháp cho bé ăn dặm dễ dàng

Ăn dặm truyền thống (phương pháp đút cho bé ăn)

• Phương pháp này, mẹ dùng muỗng đưa thức ăn dạng xay nhuyễn, nghiền nát vào miệng bé. Mẹ hãy từ từ chuyển thức ăn sang loại đặc và cứng hơn cho tới khi bé thấy thích thức ăn của người lớn. Ăn dặm kiểu truyền thống là phương pháp khá phổ biến bởi ưu điểm đơn giản và tiện lợi. Bố mẹ có thể đút cho con ăn hết lượng thực phẩm mong muốn. Và biết được khoảng thời gian bé tiến bộ.
• Tuy nhiên, theo một nghiên cứu của Medical Daily, ăn dặm truyền thống bằng cách đút thìa cho bé ăn dễ gây tình trạng béo phì và kén ăn sau này. Trong giai đoạn tập ăn dặm, nguồn dinh dưỡng chính của trẻ vẫn là sữa mẹ. Việc cho bé ăn lượng thực phẩm nhiều khiến bé dễ bị béo phì. Và khó hấp thu dinh dưỡng từ sữa mẹ.
• Hơn nữa, bé sẽ khó nhận biết được mùi vị của từng loại thức ăn khi thực phẩm được xay nhuyễn và trộn lẫn. Bố mẹ sẽ khó biết được đâu là mùi vị, thức ăn mà con thích hoặc loại nào có thể gây dị ứng cho bé.
• Trẻ sơ sinh nhỏ hơn 6 tháng tuổi không có khả năng tự ăn dặm. Bạn hãy hỏi ý kiến của bác sĩ và các chuyên gia y tế trước khi bắt đầu cai sữa cho bé. Trước khi trẻ được sáu tháng, bạn nên tránh cho bé ăn một số loại thực phẩm để tránh nguy cơ nghẹn cho bé.

Phương pháp để bé tự ăn

• Ngược lại với phương pháp trên, để bé tự ăn là khi bạn cho con một lượng thức ăn vừa phải rồi để bé tự ăn.
• Với phương pháp này, bạn nên chế biến thức ăn sao cho bé dễ dàng cầm, bốc ăn được. Bằng cách này, quá trình cai sữa sau này sẽ trở thành một cuộc vui khám phá đúng nghĩa. Kết hợp giữa thực phẩm và sự vui nhộn cho bé.
• Để bé tự ăn, bé sẽ có xu hướng dễ dàng tham gia vào bữa ăn gia đình sớm. Và dùng được đa dạng thực phẩm trên bàn ăn gia đình.

Phương pháp để bé tự mình cai sữa sẽ tốt nếu:

• Bạn không sợ bừa bộn, vì chắc chắn là mọi thứ sẽ rất bừa bộn
• Vật mà bé dùng để tự ăn sẽ là muỗng hoặc bốc bằng tay
• Bạn không thích cho bé ăn bột
• Bạn thích ý tưởng cho bé tự khám phá thức ăn của mình và bạn đã sẵn sàng cho bé chơi đùa trước/trong/sau khi bé ăn. Bạn thoải mái với điều này
• Cho phép con bạn tự ăn những món bé chọn có nghĩa là thời gian bé ăn sẽ lâu hơn so với khi bạn đút cho bé ăn. Và thậm chí có đôi khi bé ăn không nhiều

Phương pháp ăn dặm với túi nhai và bình bóp

• Túi nhai ăn dặm cho bé ngày càng được nhiều phụ huynh lựa chọn. Với túi nhai, bố mẹ cho thức ăn dạng thô như trái cây, rau củ, thịt, cá làm mềm được cho vào túi chứa có nhiều lỗ thoát thức ăn rồi đưa bé tự cầm nhai. Còn bình bóp, bố mẹ cho các loại thức ăn dạng lỏng sệt như cháo hoặc bột.
• Ưu điểm của phương pháp này là thực phẩm trong túi nhai không bị rơi vãi. Túi mềm dẻo sẽ không làm đau lưỡi và nướu của bé. Mẹ sẽ không còn phải lo lắng vấn đề bị hóc ở trẻ. Hơn nữa, túi cũng dễ dàng rửa sạch bằng xà phòng hay luộc trong nước sôi.

Mách mẹ thực đơn ăn dặm cho bé trong tháng đầu tiên

• Tuần 1: Cho bé ăn khoảng 5-10 ml cháo trắng tỷ lệ 1:10.
• Tuần 2: Ngoài cháo trắng (khoảng 15-25 ml). Mẹ có thể bắt đầu cho bé làm quen với các loại rau củ quả như:
  • Cà rốt
  • Khoai tây
  • Cà chua nghiền nhỏ với một lượng nhỏ khoảng 5ml.
• Tuần 3: Khi bé đã quen với các thực phẩm ăn dặm. Mẹ có thể tăng khẩu phần ăn mỗi ngày của bé:
  • 30-40ml cháo trắng kết hợp với các rau củ quả như: Rau ngót, mồng tơi, cải bó xôi, bí ngòi, lê, táo,… (10ml).
• Tuần 4: Mẹ duy trì thực đơn và lượng thức ăn cho bé như ở tuần 3.

Gợi ý thực đơn ăn dặm cho bé vừa bổ dưỡng vừa dễ chế biến

Quả bơ trộn sữa mẹ

• Quả bơ bỏ vỏ, cắt nhỏ, lấy lượng vừa đủ đem nghiền nhuyễn, rây kỹ.
• Sau đó trộn đều với một ít sữa mẹ để tạo thành hỗn hợp lỏng, sánh cho bé tập ăn dặm.

Chuối trộn sữa mẹ

• ½ quả chuối chín bóc vỏ, nghiền nhuyễn, rây kỹ.
• Sau đó trộn đều với một ít sữa mẹ cho đến khi hỗn hợp đạt được độ sền sệt nhất định thì cho bé ăn được.

Cháo/ bột khoai lang thịt gà:

Nguyên liệu: gạo tẻ, thịt gà, khoai lang, dầu ăn (dầu oliu, dầu gấc, dầu mè).

Cách làm:

• Gạo tẻ xay vỡ, vo sạch sau đó cho vào nồi ninh nhỏ lửa.
• Thịt gà nạc rửa sạch, thái lát mỏng, băm nhỏ.
• Khoai lang gọt vỏ, thái lát mỏng, đem hấp chín rồi nghiền nhuyễn.
• Cháo chín múc lượng cháo vừa đủ cho vào máy xay. Thêm thịt gà, khoai lang vào, xay nhuyễn thành hỗn hợp hơi sền sệt.
• Đổ hỗn hợp ra nồi nhỏ, đun sôi khoảng 1-2 phút.
• Đổ bột ra chén (bát), nêm thêm 1 muỗng dầu ăn.

Cháo/ bột bí ngòi thịt lợn

Nguyên liệu: gạo tẻ, thịt lợn, bí ngòi, dầu ăn (dầu oliu, dầu gấc, dầu mè).

Cách làm:

• Gạo tẻ xay vỡ, vo sạch, cho vào nồi ninh nhỏ lửa.
• Thịt lợn rửa sạch thái lát mỏng, băm nhỏ.
• Bí ngòi gọt vỏ, thái lát mỏng, hấp chín rồi nghiền nhuyễn.
• Cháo chín, múc lấy lượng vừa đủ rồi cho vào máy xay. Thêm thịt lợn, bí xanh, xay nhuyễn thành hỗn hợp.
• Sau đó đỏ ra nồi nhỏ đun sôi khoảng 1-2 phút.
• Đổ bột ra chén (bát), nêm thêm 1 muỗng dầu ăn.

Ăn dặm đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ trong những năm tháng đầu đời. Và đây cũng là giai đoạn “bản lề” cho sự phát triển của trẻ trong tương lai.

Các bài viết của Shop Trẻ Con chỉ có tính chất tham khảo. Không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Chúc bạn và bé có những phút giây đáng nhớ.